آموزش تجوید ، مخارج حروف

مخارج حروف

درعلم تجوید محل خروج حرف – جایگاه تولید حرف را گویند .باید دانست که محدوده ی تولید حرف درانسان به 5 موضع اصلی تقسیم میشود . تعداد مخارج حروف 17 عدد است وترتیب شمارش ونام گذاری مخارج حروف از سمت ریه ها به سوی دهان است .

مواضع پنجگانه ی دستگاه تکلم :

1-جوف     2- حلق     3- لسان     4- شفتین    5- خیشوم

1- موضع جوف :

دراصطلاح تجوید به (( حجم وفضای خالی دستگاه تکلم )) جوف گفته میشود .این موضع یک مخرج بیشتر ندارد .

مخرج اول : محل خروج (( حروف مد ))

این حروف بدون تکیه به قسمت معینی از دستگاه تکلم در فضای دهان تولید و خارج می شود

حروف مدی : ( الف مدی – واو مدی _ یاءمدی ) درزبان عرب هیچ تفاوتی بین صداهای کوتاه وکشیده نیست مگرازلحاظ زمان کشش صوت . دربخش روخوانی توضیحات لازم آمده است .

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2- موضع حلق :

حلق درعلم تجوید به قسمتی از دستگاه تکلم گفته میشود که از پایین به تارهای صوتی درحنجره و از بالا به مرز زبان کوچک (لهاة) محدود میشود . موضع حلق دارای سهم خرج است : أقصی الحلق _ وسط الحلق _ أدنی الحلق

مخرج دوم : محل خروج ((ء – ه ))

این مخرج (أقصی الحلق ) نام دارد یعنی دورترین قسمت حلق نسبت به دهان است . هنگام اداء حرف همزه تارهای صوتی به هم میچسبند وهوای خروجی محبوس شده و در لحظه ای که تارهای صوتی به شدت از یکدیگر جدا میشود،هوا به صورت انفجار به بیرون پرتاب میشود وصدای همزه تولید میشود .درتجوید باید همزه به تیزی و قدرت اداءشود (مهم)

نکته : به روایت حفص ازعاصم تنها دریک مورد است که خواندن همزه الزامی است . همزه ی دوم در کلمه ی ءأعـجَمیٌ، (فصلت -44).

هنگام اداء حرف هاء تارهای صوتی بدون ارتعاش فقط به هم نزدیک میشود و مسیر هوای خروجی را تنگ میکند، سایش هوا در این محل حرف هاء را تولید میکند

 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.مخرج سوم : محل خروج (ع- ح ) :

این مخرج ( وسط الحلق )نام دارد . در اثر تنگ شدن دیواره های حلق هوای بازدم – بدون ارتعاش سایش پیدا میکند و صدای گرفته ی( ح) ایجاد میشود .اگر به آن ارتعاش تارهای صوتی را اضافه کنیم صدای (ع) تولید میشود . صدای عین مانند صدای حاء گرفتگی و خشونت ندارد بلکه به نرمی به دیواره های حلق کشیده میشود . این دو حرف نباید با درشتی و تفخیم اداء شود. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.مخرج چهارم : محل خروج (غ- خ ):

این مخرج( ادنی الحلق )نام دارد که نزدیکترین محل حلق به دهان است . صدای (غ) نرم و ممتد است و با ارتعاش تارهای صوتی همراه است . مانند صدای غرغر هی آب در گلو و یا صدای نوزاد در لحظات راحتی و سیری .

حرف( خ) صدای خراش در مخرج ایجاد میکند و تارهای صوتی مرتعش نمیشود . این دو حرف درشت و پر حجم است .

حروف شش گانه ی ( ء – ه – ع – ح – غ – خ- ) را (( حروف حلقی )) میگویند